Disleksi Testi Nedir? Nasıl Yapılır?

Genel Bakış

• Okumayla ilgili farklı becerilerdeki disleksi için farklı testler.
• Bu becerileri çözümleme ve okuduğunu anlama gibi becerileri içerir.
• Disleksiyi test etme bütüncül değerlendirmenin bir parçası olarak yapılmalıdır.

Çocuğunuzun disleksi olabileceğini düşünüyorsanız, bu konuda emin olmanızı sağlayacak tek bir yol vardır. Çocuğunuzu bütüncül değerlendirmenin bir parçası olarak disleksi için teste girmesini sağlamalısınız. Disleksiyi test etme çocuğunuzun okumada zayıf yönlerini tanımasını sağlayacaktır (Değerlendirici oyunda olabilecek diğer dil ve işlemleme konularını da test etmesi gerekmektedir).

Disleksi tanısında değerlendirilebilecek bazı beceri örnekleri şunlardır:

• Sesbilgisel (Fonolojik) farkındalık
• Çözümleme
• Akıcı okuma ve okuduğunu anlama
• Hızlı İsimlendirme (nesneleri)

Disleksi testlerine gelince, her bir beceriyi ölçebilen birden fazla test mevcuttur. Kullanılan test değerlendirmeyi yapan kişiye göre değişecektir. Disleksi değerlendirmesinde kullanılan 4 tane test türü ve her teste ait örnekler aşağıda verilmiştir.

Fonolojik Farkındalığı Değerlendiren Disleksi Testi

Örnek: Fonolojik Farkındalık (testin ölçtüğü becerinin adı olduğu gibi ayrıca testin adı da budur)

İçeriği benzer testler: Woodcock-Johnson III Sesleri Birleştirme Alttesti (WJ-III), Fonolojik Süreçler Kapsamlı Testi; NEPSY-II Fonolojik İşlemleme Alt testi

Neyi Ölçer: Çocuğun sesleri ayırt etme ve onlarla çalışma yeteneğini.

Neden önemlidir: Fonolojik farkındalıkta eksiklik/zorlanma disleksinin anahtar belirtilerindendir. Bu yüzden fonolojik işlemleme becerileri okuma becerilerinin temelidir. Dolayısıyla çocuklarda okuma yeteneğinin iyi bir göstergesidir.

Nasıl yapılır/çalışır: Değerlendirici çocuğunuzdan sesleri birleştirmesini ve kelimeleri bölmesini ister. Örneğin; çocuğunuza kedi kelimesinin ilk hecesini çıkarıp kelimenin kalanını söylemeniz istenebilir.

Ya da değerlendirici "pen"...."re" deyip çocuğunuzdan ortadaki heceyi tamamlamasını isteyebilir. Ortadaki sesler/heceler en zordur. Daha küçük çocuklara testte daha kolay kelimeler verilir. Çocuklar büyüdükçe kelimelerin daha fazla hecesi olur ve zorluk derecesi artar.

Çözümlemeyi Değerlendiren Disleksi Testi

Örnek: Kelime Okuma Yeterliliği Testi-2 (TOWRE-2)

İçeriği Benzer Testler: WJ-III Kelime Tanıma ve Kelime Girişimi alt testleri; Wechsler Bireysel Zeka Testi (WIAT-III) Kelime Okuma ve Yalancı Kelime Çözümleme alt testleri.

Neyi Ölçer: Kelimeleri hızlı ve doğru bir şekilde çözümleme yeteneği. Ayrıca yakın kelimeleri tanıma yeteneğini de içerir.

Neden önemlidir: Küçük çocuklar gerçek seviyelerinin aşağısında okuyor gibi görünebilirler. Bunun sebebi ses bilgisi kurallarını uygulamanın yerine kelimeleri ezberleme olabilir.

Nasıl Çalışır: Değerlendirici çocuğunuza gerçek ve anlamsız (sahte) kelimeleri yüksek sesle söyletir. Anlamsız kelimeler gerçeklerine benzer ama hiçbir anlamı yoktur. Örneğin; nuyo (oyun), kulo (okul). Anlamsız kelimeleri çözümlemek kelimeleri seslendirmek için harflerler sesleri eşleştirme kurallarını uygulama yeteneğini test eder.

Akıcı Okuma ve Okuduğunu Anlamayı Değerlendiren Disleksi Testi

Örnek: Kapalı Sesli Okuma Testi (GORT-5)

İçeriği Benzer Testler: WJ III Paragraf Anlama alt testi ve WIAT-III Okuduğunu Anlama (kavrama için); WJ III Akıcı Okuma alt testi ve TOWRE-2 (akıcılık için)

Neyi Ölçer: Çocuğunuzun bir paragrafı ne kadar doğru ve akıcı bir şekilde sesli okuduğunu ve okuduğu parçayı anlamasını ölçer.

Neden önemlidir: Kelimeleri çocuklara yalnız başına okutmak yerine, okuduğunu anlama testleri kelimeleri bir bağlamda okumayı gerektirir. Bu onların "gerçek" okuma yeteneğini ölçer.

Bazı çocuklar okul testlerinde kendi seviyesinde okuyabilir gibi gözükür. Ancak bu testler bazen çocukların kelimeleri çözmelerine okuduklarının ne anlama geldiğine resimlerle yardım edebilir. Günlük yaşamda okuma yapıldığında, bu tür verilen ipuçları olmayabilir.

Ayrıca okuldaki testler bir çocuk için okumanın ne kadar yavaş ve zor olduğunu saptayamaz ya da bir çocuk okuduğunu hatırlayamaz ve kelimeleri çözmek için uzun bir süreye ihtiyaç duyabilir.

Nasıl çalışır: Çocuğunuzun paragrafı yüksek sesle okur ve sonra okuduğu paragrafla ilgili çoktan seçmeli ya da açık uçlu soruları cevaplandırır. Bazı testlerde, çocuklar paragrafa geri dönebilir, bazılarında ise dönmesine izin verilmez.

Hızlı İsimlendirmeyi Değerlendiren Disleksi Testi

Örnek: Hızlı Otomatikleştirilmiş İsimlendirme Testi

Benzer İçerikli Testler: NEPSY-II Hızlı İsimlendirme alt testi; WJ III Hızlı Resim İsimlendirme alt testi

Neyi ölçer: Çocuğunuzun bir sayfadaki yaygın sesleri, sayıları, nesneleri ve renkleri ne kadar hızlı ve kolay bir şekilde yapabilmektedir. Bu beceri akıcı okuma ile bağlantılıdır.

Neden önemlidir: Bir kağıttaki bir nesneyi, sembolü veya kelimeyi görebilme ve onu hızlıca isimlendirebilme bir çocuğun fonolojik bilgiyi hızlı ve otomatik olarak hatırlayabildiği anlamına gelir. Dislektik çocuklar tipik olarak bu yetenekten yoksundur. Bu zayıflık okuma, yazma ve konuşmayı etkileyebilir.

Nasıl Çalışır: Değerlendirici çeşitli nesneler içeren sıralı kartları çocuğunuza verir. Bazıları harfler yönüyle, bazıları resimler, sayılar ya da yaygın nesnelerin resimleriyle farklı olan kartlar vardır.

Çocuğunuz yapabildiği en hızlı şekilde üst karttan başlayarak ve sıra sıra giderek bu nesneleri isimlendirir . Değerlendirici ne kadar sürdüğünü kaydeder (ve ne kadar doğru). Daha küçük çocuklara sadece resim ve renkler gösterilir.

Disleksi Testinden Sonra Ne olur?

Değerlendirici bütün testlerin sonuçlarına birlikte bakacaktır. Ayrıca zeka testleri gibi diğer test türlerine de bakabilir.

Sonuçları almak bir kaç hafta sürebilir. Değerlendirici bütün bilgileri bir araya getirecek ve bir rapor yazacaktır.

Test sonuçları çocuğunuzun disleksi olduğunu gösterirse, ona yardım etmeniz için takip etmeniz gereken bazı adımlar var. Disleksi olan çocuğa uygun olan yerleştirme ve etkinlikleri türlerini araştırın. Çocuğunuzun disleksi rahatsızlığı hakkında öğretmenle konuşarak öneriler alın.

Anahtar Düşünceler

• Çözümleme, fonolojik farkındalık ve okuduğu anlama gibi okumaya ilişkin becerileri içeren disleksi için test yaptırın.
• Değerlendiriciler çocuğunuzun okumayla ilgili özellikle zorlandığı yerleri tanılamak için bütün test sonuçlarını değerlendirirler.
• Test sonuçları çocuğunuzun disleksi olduğunu ortaya koyarsa, disleksi okullarına/etkinliklerine yönlendirilebilir.

Öğrenme Güçlükleri için İçsel Bir Değerlendirme

Dr. Matthew Cruger bu süreci bize her yönüyle açıklamaktadır.

Bir çocuk okulda mücadele ederken ona yardımcı olmanın ilk adımı çocuğun nasıl bir durum içinde olduğunu öğrenmektedir. Başlangıç noktası olarak,  çocuğun güçlü ve zayıf yönlerini belirlemek ve çocuğun gelişim için ne tür bir yardıma ihtiyaç duyduğunu önermek için çocuğunuzun öğrenme profilini değerlendirmeniz gerekir.  Fakat çocuğu değerlendirme sürecine almak cesaret kırıcı olabilir mi? Bu değerlendirmeler nasıl çalışır? Değerlendirmeyi kim yapar? Bu kişilerden ne tür bilgiler alınabilir?

Çocuk Zeka Enstitüsünde ki Öğrenme ve Gelişme Merkezinde kıdemli yönetici olan Dr.Matthew Cruger ebeveynlerin süreci anlamalarına yardımcı olmak için, bu süreci understood.org ile birlikte çalışarak bize her yönüyle açıklamaktadır.

Çocuklar neden öğrenme değerlendirmesine yönlendirilmektedir?

Ebeveynler, çocukların kendileri ya da öğretmenlerin, öğrencilerin akademik olarak yapması gerektiği ya da yapabileceği seviyede performans göstermediği hakkında endişeleri olduğunda çocuklar genellikle öğrenme değerlendirmesine yönlendirilir.

Bu Değerlendirmeyi kim yapar?

Değerlendirmeyi yapan insanlar farklılık gösterebilir. Bu insanlar öğrenme uzmanı, eğitim terapisti ya da konuşma ve dil terapisti olabilirler. Fakat sıklıkla bir psikolog sürece dahil edilmektedir çünkü psikologlar ayrıca zihinsel kapasiteyi ölçmek ve sınıf ayarlamasına müdahale edebilecek duygusal zorluklar hakkında dikkatlice düşünmek için eğitilirler.

Öğrenme sorunları olan birçok çocukta kaygı gibi diğer durumlar da bulunur, bu çocuklar moral bozukluğu yaşayabilirler, hatta bu çocuklar çocuk depresyonuna maruz kalabilirler bu da çocukların akademik taleplerini yönlendirmede problemler yaşamasına sebep olur. Ayrıca bir nöropsikolog dikkat ve yürütücü işlevleri gibi bilişsel işlevlerin sınıf öğrenmesini nasıl etkilediğini ortaya çıkarmak için bir değerlendirmeye katılabilir.

Bir değerlendirmenin bileşenleri nelerdir?

Aileden erken gelişim sorunları, çocuğun okula uyumunda ne gördükleri, çocuğun işleri ne kadar iyi yaptığı ve çocuğun nerede mücadele ettiği hakkında veri toplayarak başlıyoruz. Ayrıca çocuğu sınıfta gözlemleyerek ve çocuğun sınıf beklentilerini karşılamada nasıl zorluklar çektiğini anlamak için bilgiler topluyoruz.   Daha sonra çocuğun okuma kapasitesi, okuma çalışması, matematiksel beceri ve kapasitesi bakımında nasıl performans gösterdiğini değerlendirmek için standart testler ve ölçümler kullanmaktayız.

Bir değerlendirme ne kadar sürer?

Bazen, öğrencinin nasıl daha iyi performans göstereceği hakkında bize daha iyi fikir vermesi için zihinsel işlev, akademik işlev ve duygusal işlevin de içinde bulunduğu bir değerlendirmeyi yaklaşık üç saatte yapabiliriz. Fakat dil ve konuşma ile ilgili endişelerimiz varsa ve bu becerilere bakmak için ek testler yapmak istersek ya da eğer nöropsikolog değerlendirmesi yaparsak bazen birkaç seans boyunca 6 ile 9 saat arası harcarız.

Bir çocuk nöropsikolojik değerlendirmesine ne zaman ihtiyaç duyar?

Bazı çocukların öğrenmede anlamlı zayıflıkları bulunmaktadır fakat zihinsel sınırları ya da özel akademik zayıflıkları yok gibi görünmektedir. Bunlar dikkat, hafıza, soyut düşünme ya da sosyal bilişile alakalı olabilir.  Bu çocuklar genellikle bir nöropsikolojik değerlendirmeden faydalanırlar. İlave olarak, okul bölgesi tarafından sağlanan bir değerlendirmede yeteri performansı gösteren bu çocuklar nöropsikolojik bir değerlendirmeye gereksinim duyabilirler fakat öğretmenler ve ebeveynler diğer bazı bilişsel sorunların çocukları sınırladığı konusunda eminler.

Test birkaç bölüme ayrılıyor mu?

Evet, çünkü eğer çocuklar yorgun ya da bitkin bir halde iseler, aslında onların kapasitelerini ya da yeteneklerimi ölçmeyiz. Yaşı altı ya da daha büyük olan çocukların çoğu ortada bir ara vererek değerlendirme için üç saat oturabilirler. Altı yaşın altındaki çocuklar iki saatlik zaman aralıklarında daha iyi performans gösterirler ve bazıları da bu kadar süre idare edemezler. Ergenler bazen daha uzun süre boyunca performans gösterirler- 4 ya da 5 saat sıra dışı değildir. Ancak ergenlerin öğlenden sonra daha iyi bir performans gösterdiğini de akılda tutuyoruz. Çocuklar sabah daha iyi performans gösterirler. Okul saatlerinden sonra ya da ödevlerden dolayı çocukların stresli oldukları zamanlarda değerlendirme yapmaktan kaçınmaktayız.

Bu stresli çocuklar için uzun süre test ediliyor mu?

Süre önemlidir fakat birçok test alan çocuklar görüyorum. Çocuklar yorulmasın diye testi hızlı adımlarla geçmeye çalışıyorum. Tüm testler birkaç dakikadan 15 dakikaya kadar çok kısa olma eğilimindedirler. Bu şekilde çocuklara eğer bir testi sevmezlerse o testi çok hızlı geçebileceğimizi söylüyorum. Ve eğer bir test onlara çok cazip gelmez ise, bir sonraki test daha ilginç hale getirmeye çalışıyorum.

Çocuklar testleri eğlenceli buluyor mu?

Çocuklar, problemleri çözmek ve zorluklar ile başa çıkmak için beyinlerini kullanmayı severler. Öğrendiklerini göstermek hoşlarına gider. Böylece çocuklar deneyim dışında zevkli şeyler elde ederler. Fakat okulda mücadele içinde olan çocuklar genellikle arkadaşları kadar yeteri performans göstermediklerini bile bilirler. Bu şekilde bu çocuklar yapılan bir test ile moral bozukluğuna uğratılabilirler. Böyle bir şey olduğu zaman çocuklara bazı pozitif geribildirimler vermemiz gerekir. Bazen çocuklara oldukça dürüst bir şekilde “ evet, bu senin için zor idi fakat bu durumu senin için daha nasıl basit yapabiliriz bunu öğrenmeye çalışacağız” deriz.

Hangi becerileri test ediyorsunuz?

Birçok öğrenme türü bulunmaktadır fakat biz bu türler içinde biz okuma yeteneği, yazma yeteneği ve matematikte öğrenme güçsüzlüğüne eğilimi olanları teşhis ediyoruz. Ben çocukların zihinsel kapasitelerinden kıyasla hem mekanik testlerdeki ve hem de uygulamalı testlerdeki performans gösterme becerilerindeki farklılıkları arıyorum.

Öğrenme güçlüğünü değerlendirirken, öğrencilerin büyük bölümünün okuma ile mücadele ettiğini görüyorum. Okumada, mekanik beceriler görünen kelimeleri tanımlayabiliyor, size yabancı olan kelimeleri seslendirebiliyor, cümle içindeki kelimeleri okuyabiliyor ve daha sonra okuduğunuz şeyden anlam çıkartabiliyor. Bu kodlamadan akıcılığa ve nihayetinde idrak etmeye onları gerçekten anlamaya dayanan bir gelişim sürecidir.

Matematik ile onların temel matematikteki gerçek bilgisine ve matematikteki gerçekliklere ne kadar hızlı başvurduklarına bakmak istiyorum. Kağıt ve kalem ile çözülen matematik testlerdeki çözümler gibi onların hesaplama becerilerini görmek istiyorum. Daha sonra onların işlevsel kelime problemlerine nasıl cevap verdiklerini görmek istiyorum.

Eğer bir okul bir çocukta dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu(DEHB) olabileceğini düşünüyor ise niçin bu teşhisi koymazlar fakat bunun yerine çocuğun ailesinin bir çocuk doktoru ile konuşmasını tavsiye ederler? 

Bir okul bölgesinin rolü öğrenme ihtiyacı olan çocuklar belirlenmesinde yardımcı olmaya çalışmaktır. Eğer okullar bir değerlendirme yaparsa bu resmi bir teşhis koyma değil, bir çocuğun özel eğitim desteği için uygun olup olmadığını görmek olur. Bundan dolayı okullar bir çocuğun öğrenme güçlüğü kategorisi içinde olacağını sınıflandırabilirler fakat daha spesifik olamazlar.

Okulda DEHB’li bir çocuğa destek mahiyetindeki müdahale türleri zorunlu akademik desteklerden değildir. Bir ailenin profesyonel bir tıbbi karar ile çocuğa uygulayacakları ilaç tedavisi önerilebilir.

Eğer özel bir değerlendirme arıyorsanız, iyi bir değerlendirici nasıl bulursunuz?

İyi bir değerlendirici hakkında bilgi edinmenin en iyi yollarından birisi diğer ebeveynler ile konuşmaktır. Eğer herhangi birisi böyle bir tecrübeden geçti ise ve bir değerlendiriciye güveniyor ise, bu anlamlı bir işarettir. Bu kişilerin çocukları tüm testleri tamamladıktan sonra kendilerini rahat hissettiler mi? Çocuklar değerlendiricinin değerlendirmenin nasıl yapıldığı konusunda dikkatli ve düşünceli olduğunu hissettiler mi? Bazı klinisyenler, ebeveynlerin bu süreçte ne elde edeceklerini görmeleri ve çocukların nasıl bir tecrübe edineceklerini bilmeleri için kimliği belirsiz olarak yazdıkları rapor örneklerini ebeveynlere verirler.

Eğer sözlü önerilerini yoksa bu işi yapan kişinin bir süredir bu işi yaptığından ve yüksek eğitimli olduğundan emin olmak istersiniz. Her terapist değerlendirme yapmaz. Aslında, bunların çoğu ya test yapar ya da tedavi eder. Böylece kişinin güvenilir olması için yeterli tecrübeye sahip olduğundan emin olmak istersiniz. Çok iyi bir terapist çok güçlü bir değerlendirici olmayabilir.

DİSLEKSİ KONUSUNDA KAYNAK KİTAP

Disleksi Defteri : ÖÖG ( Disleksi,Disgrafi,Diskalkuli) ve DEHB tanılı öğrenciler için özel olarak üretilmiştir. Satın almak için TIKLAYINIZ

  FACEBOOK YORUMLARI