Dikkat Dağınıklığı Hiperaktivite Disleksiye Eğlenceli Çözüm

Hafıza Nedir Bellek Çeşitleri Nelerdir?

Olay ve işlemleri, süreçleri hatırlamamız için onları hafızaya işlemeliyiz. Hafızaya işleme süreci sırasıyla kodlama, depolama, muhafaza etme, bilgi ve geçmiş yaşantıları geri çağırmadan oluşur.

Bilişsel psikolog Margaret W. Matlin hafızayı; bilgiyi belli bir zaman geçtikten sonra tekrar çağırma süreci olarak tanımlamıştır. Diğer uzmanlar ise geleceğimizi çizmede geçmiş yaşantılarımızı kullanabilme yeteneği olarak tanımlamışlardır.

İnsanlardan hafızayı tanımlamaları istendiğinde, çoğu insan bir testi çözme veya arabanın anahtarlarını nereye koyduğumuzu hatırlama olarak düşünmektedirler. Halbuki hafıza günlük hayatımızda gereklidir. Hafızamıza güvenmeden ilerlememiz ve günümüzde çalışmamız mümkün olmayacaktır.

Hafızayı Nasıl Oluştururuz?

Bilgiyi kodlama süreci doğduğumuzda başlar ve yaşadığımız sürece sürekli olarak devam eder. Bir şeyin hafızaya kaydolması için, duyu organlarımızdan bir veya birkaçı tarafından alınması zorunludur. Hafızaya kaydetme kısa süreli bellekte başlar. Örneğin bir ayakkabıyı nasıl bağlayacağımızı öğreniriz. Sonra süreci öğreniriz, uzun süreli belleğe gider ve artık ilgili adımlar hakkında düşünmeden bilinçsiz olarak yaparız.

Önemli olaylar genel olarak kısa süre bellekten uzun süreli belleğe geçer. Daha fazla kalıcı depo için uzun süreli belleğe geçen bilginin taşınması birkaç adımda gerçekleşir. Bilgi uzun süreli belleğe tekrar yoluyla işlenebilir; örneğin bir testi çalışarak veya yürümenin düşünmeden yapılana kadar adımların sürekli tekrar edilmesi gibi. Bir de daha önceki bilgiyle ilişkilendirerek uzun süreli belleğe işlenir; bayan Emerald’ın ismini daha önce gördüğü yeşil mücevherin görüntüsüyle ilişkilendirerek yeni tanıştığı birisini hatırlama örnek verilebilir.

Motivasyon da dikkate alınması gereken bir özelliktir, yani ilgi duyduğunuz bir bilginin depolanma ihtimali daha yüksektir. Bu; birisinin emekli olduktan yıllar sonra bile favori bir beysbol oyuncusunun skor istatistiklerini geri çağırmanın ya da favori ayakkabılarını nerden satın aldığını hatırlamanın nedenini açıklar.

Küçük bilgi kırıntısını kullanma ihtiyacını hissedene kadar onun genelde hafızamızda olduğunun farkında değilizdir. Onu kullanma ihtiyacı hissettiğimizde getirmek için geri çağırırız. Tekrar, bu geri çağırma işlemlerinin çoğu yoğunlaşmadan olur-özellikle ayakkabı bağlamak gibi yaptığımız yaygın işler- fakat öne getirmek için daha fazla efor sarfetmemiz gereken bellek türleri vardır.

Hafıza kaybı genelde yaşlanma ile ilişkilendirilir fakat yaralanma, travmatik bir olay yaşama gibi birçok olay da uzun ve kısa süreli bellek kaybını tetikler.

Hafıza Tipleri nelerdir?

Uzmanların kısa süreli bellekle ilgili tanımları çeşitli olsa da, genel olarak günümüze kadar olan şeylerin, bilgilerin toplanması olarak tanımlanır. Genelde 5-9 dk arası maddenin aktif kısa süreli bellekte depolanabildiğine ve kolaylıkla bunların geri çağrılabildiğine inanılır. Kısa süreli bellek kaybı yaşayan hastalar 5 dakika önce odaya kimin girdiğini hatırlayamaz ancak 50 yıl önceki çocukluk arkadaşını hatırlayabilir.

Örtük bellek nedir?

Otomatik bellek ya da bilinçsiz bellek olarak da adlandırılabilir. Örtük bellek bilgiyi hatırlamada geçmiş yaşantıları düşünmeden kullanır. Müzisyenler ve profesyonel atletlerin işlemsel belleği oluşturmada üstün yeteneğe sahip oldukları söylenir.

Örtük belleğin alt kümesi olan işlemsel bellek motor becerileri olarak da bilinen bir şeylerin nasıl yapıldığını bilmeden sorumlu, uzun süreli belleğin bir parçasıdır. Bir adım attığınızda her zaman nasıl yürüdüğünüzü tekrar çağırmanız için belleğinizi arayıp taramanıza gerek yoktur.

İşlemsel hafızaya birkaç örnek

Piyano çalma

Buz pateni yapma

Tenis oynama

Yüzme

Merdivenleri çıkma

Örtük bellek geri çağırmak için az bir efor gerektirirken, açık bellek-bildirimsel bellek- geri çağırmada daha fazla konsantrasyon gerektirir. Açık bellek anlamsal ve anısal belleği içerir.

Çoğu kişi haftanın günlerini ilk okuldan beri sayabilirken-ki örtük bellektir-, annenin doğum gününün önümüzdeki Çarşamba olduğunu hatırlamayı açık bellek sağlar.

Anlamsal bellek kişisel yaşantıyla bağlantılı değildir. Anlamsal bellek ülkelerin isimleri, harflerin çıkış sesleri, ülkelerin başkentleri ve diğer temel gerçeklerle ilgili genel bilgileri içerir. Bazı anlamsal bellek örnekleri;

Gökyüzünün mavi olduğunu bilme

Bir bıçak ve çatalı kullanmayı bilme

Köpeğin ne olduğunu hatırlama

Başkan Kennedy’nin 22 Kasım 1963’te suikastla öldürüldüğünü hatırlama

Anısal bellek bir kişinin özel bir olay veya anısının toplanmasıdır. İnsanlar genellikle zaman ve yerlerde nasıl hissettikleri gibi özel detayları anısal bellekle ilişkilendirirler. Bazı olayların hafızaya işlenirken neden bazılarının işlendiği çok açık değil ancak araştırmacılar neyi hatırladığımız konusunda duyguların önemli rol oynadığına inanmaktadırlar.