Okuduğunu Anlayamama ve Anlayarak Okuma Stratejileri Nelerdir?

OKUDUĞUNU HATIRLAMAK İÇİN 8 TAKTİK

Televizyon, cep telefonları ve Twitter'a rağmen geleneksel okuma hala önemli bir beceridir. Okul ders kitapları, dergiler veya normal kitaplar olsa da insanlar önceden okuduğu kadar okumamaktadırlar. İnsanların çok okumamasının nedenlerinden birisi okumayı iyi yapmamalarıdır. Okuma yavaş ve zor bir iş ve hatırlamaları gerektiği kadarını da hatırlamamaktadırlar. Örneğin; öğrenciler okuduklarını anlama ve hatırlamadan önce birkaç kez okumak durumunda kalabiliyorlar.

Neden? Okulların iyi okumanın nasıl yapılacağını çocuklara öğrettiğini düşünüyorsunuz. Evet okullar bu konuda uğraş vermektedir. Orta-okul öğretmenleriyle çalışıyorum ve okuma yeterliliğinde çocukların kendi seviyelerinin 2-3 yıl gerisinde olduklarını söylemektedirler. Hiç şüphesiz ki, okuma eğitiminin önemine vurgu yapmaz ve okumayı geliştirmezsek daha da kötüye gidecek olan bu problemin büyük yardımcıları televizyon, cep telefonları ve internettir.

Suçun bir kısmı her iki yaklaşımın gerekliliğine saygı duymayan bağnazlar tarafından bazen desteklenen fonetik (ses bilimi) ve "bütün dil" gibi okumayı öğretme hevesine dayandırılabilir. Zayıf okuma becerilerinde suçun çoğu iyi bir örnek olmayan ebeveynlerine ve tabii ki iyi okumayı öğrenmede çok tembellik gösteren gençliğe yüklenebilir.

İyi okuma becerilerini kazanamamış olanlar için, çok geç değil. İyi bir okuma hızına ve yorumlamaya götüreceğini düşündüklerimi aşağıda özetliyorum.

1. Amaçlı, hedefli oku.
2. Önce göz gezdir.
3. Doğru okuma tekniklerini öğren.
4. Not alma ve önemini vurgulamada dikkatli ol.
5. Görsellerle Düşün
6. İlerledikçe Tekrar Et.
7. Dikkat aralığında çalış ve bu aralığı arttırmaya gayret et.
8. Hemen tekrar et.

1) Amacını Bilmek

Herkes okumasında bir amaca sahip olmalı ve bu amacın okuma boyunca nasıl gerçekleştirileceği konusunda düşünmelidir. Hatırlamanın avantajları amacın nasıl gerçekleştirildiğini sürekli kontrol etmede okuyucunun tetikte olmasına yardım etmesi, metnin ilgili parçalarına daha fazla odaklanması ve okudukça sürekli tekrar etmesidir. En çok ilgili maddelere bakıldığı için aynı zamanda zaman ve çabadan da tasarruf da sağlar.

Okuyacağın şeyi isteyerek seçersen,  amacı belirlemek kolay olmalı. Kendine şu soruyu sor   "Bunu neden okuyorum?" Eğlenmek veya zamanı geçirmek için ise, hiç problem yok. Diğer pek çok okuma sebepleri şu şekilde uygulanabilir:

• Müslüman, Yahudi, Hindu gibi belli bir grup insanı anlamak.
• Örneğin açıklanan bir hükümet politikasına neden karşı olduğunu açıklamada politik duruşunu belirginleştirmek.
• Plan veya teklifleri geliştirmek.
• Akademik bir dersin veya diğer okumanın şartlarını yerine getirmek.

Çoğumuzun okulda olduğu gibi bize verilen okumaları olmaktadır. Patron bize el kitabı uzatıp "Bunu okuman gerekli" diyebilir. Bu emir patron veya öğretmenden gelse de, "Bundan ne öğrenmemi istiyorsunuz?" diye sormak zorundayız. Böyle bir soruya cevap yoksa, ne öğrenmeniz ve okumadan ne hatırlamanız gerektiğini hala kendiniz en iyi tahminle düzenleyebilirsiniz.

2) Önce Göz gezdirmek

Bazı okumalar göz gezdirmeden başka bir şey gerektirmez. Uygun göz gezdirme; başlıklara, resim, grafik, tablo ve genelde başta ve sonda olan anahtar paragraflara vurgu yapmayı içerir. Amaca bağlı olarak yavaşlamalı ve sadece amacınızı gerçekleştirmeye katkısı olan kısımları okumalısınız.

Dikkatlice çalışılmak zorunda olunan ders materyalleri bile ilk etapta göz gezdirilmelidir. Göz gezdirmenin faydaları: 1) İkinci kez okuduğunuzda hatırlamayı daha kolay yaparak zihni hazırlar, 2) Dokümanda önemli içeriğin nerde olduğunu bilmeye yardım ederek düşünmeyi yönlendirir, 3) Dokümanın genel anlamını ve sırayla belli parçaları hatırlamayı kolaylaştıran gestaltını (algısal örgütlenme konusuna odaklanan psikolojinin bir dalıdır) oluşturur.

İnternette tarama insanları göz gezdirme okuması yapmaya teşvik eder. Web ‘de ele alınan içeriğin yöntemi bile yazarların numaralı liste, bilgi kutusu, grafik, metin kutuları gibi Web araçlarını kullanmasına sebep olmaktadır. Fakat kötü haber şu ki Web ‘ten göz gezdirme derin şekilde okuma, anlayarak okumanın nasıl yapılacağını öğrenmeyi zorlaştırmaktadır yani; Web bize taramayı öğretirken derin okumada kötü alışkanlığa sebep olmaktadır.

3) Okuma Tekniklerini Öğren

Derin okuma için gözler disiplinli bir şekilde hareket etmelidir. Göz gezdirme, tarama aslında gözlere disiplin olmadan hareket etmeyi öğretmektedir. Dikkatlice okumak ve metnin büyük parçalarının özünü hatırlamak gerektiğinde, gözler sabit bir noktadan diğer sabit noktaya doğru soldan sağa doğru şipşak fotoğraf çeker gibi yapmalıdır. Üstelik başlangıç noktaları tek bir harf veya kelimelerden ziyade her başlangıç noktası kelime gruplarına odaklanmalıdır. Gözleri uygun bir şekilde sabitlemeyi eğiten okuma geliştirme araçları var ancak okulların çok azı bu araçları kullanmaktadır. Kişisel tecrübemden biliyorum, bu araçlar daha az anlayanlarda masrafsız bir şekilde okuma hızını belirgin bir şekilde arttırabilirler. Kelime kelime okuyarak tökezleyen zayıf okuyucular genellikle daha az anlamaya meyilliler çünkü onların zihni harfleri tanıma ve her kelimede harfleri düzenlemeyle meşgul olmaktadır. Bu okuduklarını hatırlayamamalarının temel sebebidir. Sayısız kez lisans öğrencilerinden işittiğim şudur: " Parçayı üç kez okudum, ancak hala sorularınızı cevaplayamıyorum." Doküman hakkında düşünmeye yönelik sorular sorduğumda, okuduklarının anlamını hatırlayamadıkları için genellikle soruları cevaplandıramamaktadırlar. Basit ezber sorularında bile genellikle hatırlayamıyorlar çünkü kelimelerinin kendisine odaklanmaları gözlerinin gördükleri ile önceki bilgilerini ilişkilendirmekten alıkoydu ve böylece hatırlamayı zorlaştırdı. Kısaca okuduğunu hatırlamak için kelimelerin ne anlama geldiği hakkında düşünmelisin.

Bana göre nasıl okunacağını başta öğrenmek için hayati öneme sahip olan fonetiği tartışmıyorum. İyi okuma pratiğinde fonetik sadece ilk adımdır. Belli bir noktada, okuyucu bütün ünitelerdeki kelimelerin tamamını tanımak zorunda ve o zaman kelime dağarcığını geliştirmiş olur.

İyi okuma tekniklerinin anahtarlarını aşağıda sıralıyorum:

• Kasten göz gezdirme olarak değil de metnin tamamıyla gözlerinizle kontak kurun.
• Her göz sabitlemesinde çoklu kelime gruplarını görün.
• Her göz sabitlemesinin genişliğini arttırmaya uğraşın (21.5 cm de 3 kez veya zamanla her satırda 2 tane olmasına uğraşın). Bu beceri her aşamada gelişmelidir. İlk olarak her satırda 5 veya 6 kez sabitlemenin nasıl olacağını öğrenin, sonra satırda 4 ve en son 3.
• Gözlerinizi bir sabit noktadan diğerine hareket ettirin (uzun satırlarda dairesel hareketler, düşey hareket- bütün satır tek sütundaysa bir hareket ile görülebilir.

Bu teknikleri öğrenmek pratiklerle olur. Kendi başınıza yapamazsanız, bir okuma merkezinden eğitim almayı deneyin.

 4) Not alma ve önemini vurgulamada dikkatli, mantıklı ol

Zihinsel resimlere ve hatırlatıcı ipuçlarına temel oluşturmak üzere az miktarda anahtar noktaları işaretlemek için bir fosforlu kalem kullanın. Altını çizmek için yararlı ipuçları bulmadığınızda kenar marjlara anahtar kelimeler ekleyin. Nerdeyse bütün öğrenciler metnin önemli yerlerini tanımlamada fosforlu kalemler kullanırlar. Ancak çoğu öğrenci ya çok fazla yerin altını çizmekte ya da yanlış şeylerin altını çizmektedir. Bundan sonra öğrenciler okudukları şeye dikkatlerini vermedikleri işaretledikleri kitaplar zihinlerini meşgul etmektedir, zihinlerini karıştırmaktadır. Daha iyi yöntem bir sayfada daha az anahtar kelimenin altını çizmektir. Çoğu sayfada altını çizecek yer yoksa, işaretli olan sayfalardaki stikırlar bütün kitaplar için çalışma sürecini hızlandırabilir.

Metnin anlamını düşünmek önemlidir. İşaretlenmiş metinler amaçla nasıl uyumlu olduğu, neden hatırlanması gerektiği ve öncelikli olan önemli materyallerle nasıl uyumlu olduğu bağlamında tekrar edilmelidir. Her paragraf veya sayfada, bilgi yoğunluğuna bağlı olarak, okuyucu durup ezberlenen önemli kısımlarından garantiye almak için kendini kontrol etmelidir. Böyle materyallerin ilk okumadan sonra ana hattını çizmek, sonraki çalışma için ve hızlı ezberlemeyi oluşturma için önemli tekrar etme yardımı sağlayabilir. Kısa süreli bellekten böyle bir ana hattı oluşturma görevi ve yeni okunan içeriği kontrol etme, çok güçlü yöntemlerde ezber düzenlemeyi destekler.

5) Görsellerle Düşün

Bir resim binlerce kelime değerinde etmeyebilir ama düzinelerce kelimenin özünü yakalayabilir. Üstelik resimleri hafızada tutmak kelimelerden daha kolaydır. Sahneye koyulan böylesi hafıza harikaları başarılarını (gazinolarda kart sayıcıların yaptığı gibi) resimlere dayanan marifetini kullanmasına borçludur. Normal okuyucular metnin anlamıyla ilişkili görselleri oluşturarak iyi etki bırakabilirler. Metinde işaretlenen anahtar kelimeler, örneğin resimler için başlangıç noktası olarak kullanılmışsa, sonrasında ezberlemede çok kullanışlı olmaktadır. Biri sadece anahtar kelimeleri işaretleyip ilgili resimlerin ne olabileceği hakkında düşünmek durumundadır. Bazen başlıkların veya alt başlıkların görsellerini yapmaya yardımcı olur. Resimler benzer gruplarla kümelendiğinde ya da bir hikaye oluşturmak için sıralandığında hatırlamak daha kolay olmaktadır.

Resimler sadece okuduğunu ezberlemeyi kolaylaştırmada bir yol değildir. Anladığım şudur ki; aktörler bir tiyatro oyunu, sinema veya TV şovunda kendi yerlerini ezberlemek için diğer bir yaklaşımı kullandıklarıdır. Aktörler "parçayı yaşarlar" ve onları otomatik olarak ezberlemelerini sağlayan senaryonun anlamını detaylı olarak çalışırlar. Aynı senaryo resimlerle öğrenildiğinde, metne ezberlenecek bir şey gibi dışarıdan bakıldığı görülür. Diğer yandan aktörler, yaşanacak, tecrübe edilecek bir şey gibi içeriden baktıkları görülür. Aktörler kaçınılmaz olarak tam kelimelere (Dilbilimde bir metod) katılmayı içeren metnin anlamını derinlemesine incelerler. Örneğin; oynadıkları karakterlerde belli bir düşünceyi açıklamak için verilen kelime setlerini araştırdıkları görülmektedir. Aktörlerin yapmacık görsel imaj anlamı ve bağlamına karşın kelimelerin gerçek anlamı ve bağlamını birleştirmeden başka hala bir birleşim süreci var.

Her iki yaklaşıma da katılmamak işten değil. Okuyucu ne okuduğu hakkında kafa yormalı, bu da ne okuduğunu hatırlamasına yardım etmektedir.

6) İlerledikçe Tekrar Et

Kısa bölümleri oku (içerik yoğunluğuna bağlı olarak az paragraftan az sayfaya), her zaman yazılanların anlamı hakkına düşün ve yorum yap.

Ezberlediğini tekrar etmek için, yeniden inşa edebileceğin resimlerin sayısını gör. Resimleri pekiştirmek için yardıma ihtiyacın varsa başlıkları ve altı çizili kelimeleri kullan. Her gün veya okumadan sonraki ilk günlerde resimleri tekrar et.

Okumanın amacını nasıl karşıladığını görmek açısından her bölümdeki içeriği değerlendir. İçerik hakkında kendine sorular sor: " Henüz bildiğim ve bilmediklerimle bu bilgi ne kadar uyumlu? Yazar neden böyle bir şey demiştir? Bunun ne anlama geldiğini anlıyor muyum? Kanıt nedir? Fikirlerle veya sonuçlarla hem fikir miyim? Neden veya neden değil? Pratik uygulaması nedir? Bunun ne kadarını ezberlemem gerekir?" Fikirleri diğer durum ve bağlamlara uygula ve içerik hakkındaki fikirleri düzenle.

Neyin söylenmediği hakkında odaklanmaya da yardım eder. Bunu yapmak için söylenenleri kısa süreli bellekte tutmak zorundasın. Bu sadece ezberlemeni sağlamaz, aynı zamanda konu hakkında yaratıcı görüşler kazanmanı da sağlar. Kısaca, düşünme sadece ezberi teşvik etmez ayrıca anlamayı da sağlar.

7) Dikkat Aralığında Çalış

Dikkatini vermek; ezberlemenin merkezidir. Konsantre olamadığında okumaya çalışmak boşa geçen zamandır. Çoğu insanın dikkat aralıkları kısa olduğu için, 10-15 dakikadan daha fazla yoğun, ağır metinleri okumaya çalışmamalıdırlar. Böyle bir seansta, bir ara vermeli ve okuduklarıyla ilgili kendisini sınava tabi tutmalıdır.

En sonunda, okuyucular dikkatlerini disipline edip daha uzun aralıklarda konsantre olabilirler.

8) Okumayı Bitirip Akabinde Tekrar Et

Okuma seansı bittiğinde, öğrendiğini hemen tekrar et. Birkaç işi bir arada yapma. Dikkat dağınıklığı, uzun süreli bellekteki pekiştirme süreçlerini baltalayacak olmasında sakının. 6.bölüm "ilerledikçe tekrar et"te yer alan soruları tekrar cevaplandır.

Okuduğunu düşün ve sonraki gün için en az iki kez tekrar et ve en son sonraki 2-3 günde, bir kez tekrar et.

Özet Olarak

1. Amaçlı, hedefli oku.
2. Önce göz gezdir.
3. Doğru okuma tekniklerini öğren.
4. Not al.
5. Görsellerle Düşün.
6. İlerledikçe tekrar Et.
7. Dikkat aralığında çalış ve bu aralığı arttırmaya gayret et.
8. Hemen tekrar et.

  FACEBOOK YORUMLARI